Trzecie zęby, czyli wyrastające zęby z komórek macierzystych

Współczesna stomatologia rozwija się w kierunku coraz bardziej zaawansowanych i mniej inwazyjnych metod leczenia. Jedną z najbardziej obiecujących koncepcji przyszłości są tzw. trzecie zęby, czyli zęby wyrastające z komórek macierzystych. Choć technologia znajduje się jeszcze na etapie badań, wiąże się z nią duże nadzieje w kontekście leczenia bezzębia, anodoncji u dzieci czy odbudowy naturalnego uzębienia. Dowiedz się, na czym polega koncepcja trzecich zębów i jakie rozwiązania oferuje nowoczesna stomatologia.

Czym są trzecie zęby z komórek macierzystych?

Chociaż do niedawna „trzecie zęby” były metaforycznym określeniem protezy, dziś odnosi się do możliwości wyhodowania nowego zęba z komórek macierzystych. W odróżnieniu od tradycyjnych metod, takich jak implanty, mosty protetyczne czy protezy na implantach, trzecie zęby mają być biologiczną strukturą przypominającą naturalny ząb pod względem budowy i funkcji.

Komórki macierzyste wykorzystywane w tym procesie mogłyby pochodzić z różnych źródeł: miazgi zębowej, tkanek przyzębia, dziąseł, szpiku kostnego, krwi pępowinowej lub indukowanych komórek pluripotencjalnych (np. z miazgi zęba). W odpowiednich warunkach laboratoryjnych określone komórki macierzyste mają zdolność do różnicowania się w konkretne struktury zęba – szkliwo, zębinę, cement, a także tkanki wspierające. Dzięki zastosowaniu specjalnych biodegradowalnych rusztowań inżynieria tkankowa umożliwia formowanie trójwymiarowej struktury zawiązka zęba.

Koncepcja trzecich zębów, choć nadal eksperymentalna, ma potencjał zrewolucjonizować leczenie bezzębia, umożliwiając odbudowę uzębienia biologiczną metodą, bez konieczności stosowania implantów czy uzupełnień protetycznych. To przyszłość stomatologii regeneracyjnej, która może doprowadzić do powstania zębów w pełni zgodnych z naturalnymi zębami pacjenta – pod względem struktury, funkcji i integracji z jamą ustną.

Trzecie zęby i stomatologia przyszłości – badania

Chociaż koncepcja regeneracji zębów z komórek macierzystych może wydawać się futurystyczna, w rzeczywistości prace nad jej wdrożeniem trwają już od kilkunastu lat. Prowadzone na całym świecie badania naukowe i eksperymenty kliniczne pokazują, że „trzecie zęby” nie są wyłącznie teoretycznym założeniem, ale realnym celem współczesnej stomatologii regeneracyjnej. Wśród interesujących projektów i prac, wyróżnia się kilka krajów. Jedno z czołowych miejsc na liści zajmuje Polska.

Polskie badania nad trzecimi zębami

W Polsce prace nad trzecimi zębami mają interdyscyplinarny charakter i koncentrują się na biologicznej odbudowie struktur zęba z wykorzystaniem komórek macierzystych pochodzenia zębowego. Badania rozpoczęły się od pobrania komórek macierzystych pochodzenia zwierzęcego, a następnie ludzkiego, przede wszystkim z miazgi zębowej zębów mlecznych i stałych. Komórki są izolowane i hodowane w warunkach laboratoryjnych, a następnie kierowane w stronę różnicowania w kierunku odontoblastów, czyli komórek budujących zębinę. Równolegle prowadzi się badania nad regeneracją miazgi oraz cementu korzeniowego, co może umożliwić stworzenie zawiązków zębowych.

Polskie zespoły badawcze pracują również nad sposobami integracji nowo wytworzonych struktur zębowych z otaczającą tkanką kostną i nabłonkową w jamie ustnej. Ważnym elementem badań jest opracowanie bezpiecznych nośników biozgodnych, które wspierają regenerację oraz umożliwiają trójwymiarowe formowanie struktury przypominającej naturalny ząb. W perspektywie kilku lat planowane są badania in vivo, które mogą otworzyć drogę do wdrożenia pierwszych terapii klinicznych.

Amerykańska inżynieria tkankowa

W Stanach Zjednoczonych badania nad uzyskiwaniem trzecich zębów rozwijają się intensywnie już od przeszło dekady. Badacze skupiają się na trzech głównych obszarach:

• pozyskiwanie i hodowla komórek macierzystych – komórki pochodzą m.in. z miazgi zębowej, dziąseł oraz tkanki przyzębia pacjenta, a następnie, w warunkach laboratoryjnych, są namnażane i przekształcane w komórki tworzące zębinę, kanały korzeniowe i miazgę,
• biodegradowalne rusztowania (scaffoldy) 3D – naukowcy opracowują rusztowania z materiałów takich jak polikaprolakton czy hydroksyapatyt, które umożliwiają trójwymiarowe formowanie zęba. Wprowadzone na miejsce operacyjne ułatwiają organizmowi pacjenta wyrastanie zęba, wspierając integrację z tkanką kostną i naczyniową,
• modele in vivo – w przeprowadzonych eksperymentach udało się wyhodować u zwierząt tzw. zawiązki zębów, które po implantacji rosły w kości szczęki, integrowały się z naczyniami i nerwami, dając funkcjonalną strukturę zbliżoną do naturalnego zęba.

Aktualnie największymi problemami jest osiągnięcie pełnej funkcjonalności i uzyskanie unerwienia na poziomie przewodzenia bólu i temperatury. Konieczne jest również zadbanie o kontrolę wzrostu, aby unikać nadmiernego rozrostu lub fałszywej integracji ze strukturami twarzoczaszki.

Japońska stymulacja wzrostu zębów

W Japonii prowadzone są nieco inne, pionierskie badania, które zamiast tworzenia zębów w laboratorium, koncentrują się na reaktywowaniu naturalnych mechanizmów wzrostu zębów w jamie ustnej człowieka. Głównym celem jest stymulacja „uśpionych” zawiązków zębowych, które mogą zostać pobudzone do wzrostu za pomocą terapii farmakologicznej. Jednym z przełomowych projektów jest testowanie leku blokującego białko USAG-1, które hamuje działanie białek z rodziny BMP odpowiedzialnych za rozwój struktur zębowych w okresie embrionalnym. Poprzez dezaktywację białka możliwe jest „uruchomienie” mechanizmów odpowiedzialnych za wzrost nowych zębów, określanych jako trzecie zęby.

Wstępne eksperymenty przeprowadzone na myszach i fretkach wykazały skuteczność terapii – w wyniku podania leku u zwierząt pojawiły się dodatkowe, wykształcone zęby. Na wrzesień 2025 r. zaplanowane jest rozpoczęcie pierwszych badań klinicznych na ludziach, których celem jest sprawdzenie bezpieczeństwa i skuteczności terapii. Jeśli badania zakończą się sukcesem, do 2030 roku do użytku może trafić pierwsza metoda farmakologiczna stymulująca naturalny wzrost zębów.

Komu potrzebne trzecie zęby – wskazania

Wprowadzenie biologicznej regeneracji zębów mogłoby przynieść ogromne korzyści szerokiemu gronu pacjentów. Choć obecnie technologia znajduje się w fazie rozwojowej, możliwości wynikające z zastosowania tej metody, rozciągają się na różne grupy kliniczne. Już teraz badacze wskazują na potencjał terapii dla osób z ograniczonymi możliwościami leczenia implantologicznego oraz wadami rozwojowymi, takimi jak wrodzone bezzębie. Wśród pacjentów, którzy w przyszłości mogliby hipotetycznie skorzystać z tej metody można wyróżnić:

• dzieci z wrodzonym brakiem zawiązków zębowych (anodoncją), które obecnie nie kwalifikują się do implantów z powodu niedojrzałości struktur kostnych,
• osoby z wczesną utratą zębów na skutek urazów lub ciężkich postaci choroby przyzębia,
• pacjenci z rozległymi zanikami kości szczęki lub żuchwy,
• osoby z alergią lub nietolerancją na materiały stosowane w implantach,
• pacjentów z powikłaniami gojenia po zabiegach chirurgicznych.

Chociaż nie ma jeszcze jednoznacznych wskazań klinicznych, sama wizja możliwości „wyhodowania” trzeciego zęba (lub własnego w przypadku anodoncji) z wykorzystaniem komórek macierzystych pacjenta daje nadzieję na nowe formy leczenia braków zębowych w przyszłości.

Możliwości leczenia współczesnej stomatologii

Chociaż trzecie zęby pozostają jeszcze w sferze badań i rozwoju technologii, nowoczesna stomatologia oferuje już pacjentom szereg zaawansowanych rozwiązań. Kliniki takie jak Focus Clinic stosują m.in. implanty zygomatyczne czy indywidualnie projektowane implanty podokostnowe, które mogą być zastosowane w przypadku małej ilości kości lub skomplikowanych warunków anatomicznych. A alternatywą dla tradycyjnych ruchomych protez są mosty i protezy na implantach i rozwiązania typu All-on-4. W Focus Clinic leczenie przebiega zgodnie z autorskim schematem Focus System, który obejmuje precyzyjną diagnostykę, indywidualne planowanie leczenia oraz kompleksową opiekę po zabiegu. Dodatkowo pacjenci po zabiegach chirurgicznych mogą skorzystać z innowacyjnych metod regeneracji, takich jak np. hiloterapia, która nie tylko zmniejsza ból i obrzęk, ale również przyspiesza gojenie tkanek. To oznacza, że współczesna stomatologia już teraz może zaoferować dostęp do innowacyjnych metod leczenia, skutecznych, coraz bardziej komfortowych i mniej obciążających zdrowotnie pacjenta.

Dzięki dynamicznemu postępowi nauki i współpracy między biologami, inżynierami biomedycznymi i chirurgami stomatologicznymi, przyszłość implantologii może być znacznie bardziej biologiczna i fizjologiczna niż obecnie. A koncepcja trzecich zębów z komórek macierzystych to jeden z najbardziej ekscytujących kierunków rozwoju stomatologii.

FAQ

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące trzecich zębów.